Lạc nội mạc, nặng lời nguyền

SGTT.VN - Theo kinh Cựu ước, sau khi ăn trái cấm, Eva đã bị trừng phạt bằng trách nhiệm mang nặng đẻ đau, bằng chuyện mỗi tháng lại có mấy ngày ươn mình ươn mẩy. Nhưng lời nguyền này ban phát không đồng đều cho hậu duệ Eva, bởi có một số chị em phải khó chịu nhiều hơn, nhất là khi mắc phải tình trạng lạc nội mạc tử cung.

Ngược dòng gây hoạ

Nội mạc tử cung, đúng như tên gọi, là lớp lót bên trong tử cung, khi phôi thai hình thành sẽ bám vào đây mà lớn dần. Lớp nội mạc này phát triển theo chu kỳ hàng tháng, khi không có tình trạng thụ thai sẽ bong tróc một phần (phần nền vẫn còn lại để tiếp tục phát triển cho những lần sau) tạo ra sự hành kinh. Cùng với đó là sự hình thành một số chất có vai trò gây viêm, gây đau. Đau khi hành kinh, còn gọi thống kinh, là dấu hiệu hầu như có ở mọi phụ nữ trong tuổi kinh nguyệt, tuy nhiên mức độ nặng nhẹ, khó chịu tuỳ thuộc từng người cũng như từng giai đoạn, và thường không cần dùng thuốc hay chỉ thuốc giảm đau, chườm nóng, nghỉ ngơi là thuyên giảm.

Lạc nội mạc tử cung là tình trạng nội mạc tử cung còn hiện diện ở những vị trí khác trong cơ thể, thường gặp là trên buồng trứng, trên thành ruột, trên màng bụng… hiếm hơn khi nằm ở cổ tử cung, trên vết mổ thành bụng, trên vết cắt vùng sinh môn lúc sinh đẻ, trên vết mổ ở thành tử cung hay trong lớp cơ vùng tử cung. Về nguyên nhân, cho đến nay vẫn còn nhiều bàn cãi, giả thuyết nhiều bằng chứng nhất là có sự trào ngược máu kinh (trong đó có lớp nội mạc bị bong tróc), đi ngược qua vòi trứng để vào ổ bụng và các tổ chức nội mạc này sẽ bám vào bất kỳ đâu, phát triển lên. Bệnh gặp khá thường, có thể tới 20% phụ nữ; trong nhóm bị vô sinh có thể tới 50%.

Dù vì lý do gì, tổ chức nội mạc lạc chỗ tiếp tục phát triển qua từng chu kỳ kinh nguyệt. Tổ chức lạc chỗ này không bị bong tróc và thải ra ngoài như máu kinh thông thường (có lối đâu mà thoát), do đó sẽ tích tụ dần tạo thành khối nội mạc to theo thời gian, và tình trạng thống kinh cũng vì vậy mà gia tăng. Biểu hiện của bệnh là thống kinh ngày càng dữ dội, khối trong vùng bụng to dần, thống kinh đi tới đau bụng dưới mãn tính ngoài kỳ kinh (do khối lạc chỗ to ra gây viêm nhiễm hay chèn ép). Khi khối lạc chỗ trong lớp cơ tử cung làm tử cung to dần, dễ nhầm với u xơ tử cung. Nếu khối lạc chỗ nằm trên thành ruột, có thể gây các triệu chứng kích thích đường ruột (mót rặn, tăng nhu động ruột, tiêu chảy…), nằm trên thành bàng quang thì gây triệu chứng đường tiểu, trên vùng gần tầng sinh môn gây đau khi giao hợp… Lạc nội mạc tử cung cũng gây khó khăn cho khả năng mang thai.

Chữa: khó, phòng: không

Để điều trị tận gốc, phải phẫu thuật để lấy đi các khối lạc chỗ. Nhưng khổ nỗi, nguyên do hình thành khối lạc chỗ cho tới nay vẫn chưa rõ, nên sau phẫu thuật một thời gian các nốt lạc chỗ sẽ tái lập và phát triển, gây đau và hình thành khối lạc chỗ tiếp tục. Do đó, cần cân nhắc để chỉ phẫu thuật khi tối cần thiết như khối lạc chỗ quá to, gây quá nhiều khó chịu, bệnh nhân có vấn đề khó khăn khi mang thai… Thuốc thường dùng là các loại giảm đau ở giai đoạn đầu, sau đó có thể dùng các loại nội tiết để ép buồng trứng nghỉ ngơi, nhằm tránh kích thích khối lạc chỗ phát triển. Loại nội tiết này không thể dùng quá lâu vì có thể gây thêm các tác dụng không có lợi do tình trạng thiếu hụt nội tiết tố nữ (khi buồng trứng không làm việc) như khô da, khô niêm mạc, giảm lông tóc, giảm ham muốn, loãng xương…

Bệnh gặp khá thường, có thể tới 20% phụ nữ; trong nhóm bị vô sinh có thể tới 50%. Cần hiểu rõ bệnh, biết trước khả năng tái phát, chuẩn bị tinh thần “sống chung với lũ”.

Hầu như không có cách phòng ngừa bệnh (cũng như tránh tái phát), chỉ có cách cố gắng phát hiện sớm để can thiệp hay thông tin cho bệnh nhân. Bệnh nhân thường gặp tình huống khối lạc chỗ tạo thành khối u cạnh hay trên buồng trứng, do lo sợ không biết khối u buồng trứng này là lành hay ác, nên mong được phẫu thuật sớm. Trong tình huống nghi ngờ hay chẩn đoán là lạc nội mạc tử cung, thường bệnh nhân sẽ được khuyên dùng thuốc trước, chọn thời điểm thích hợp để phẫu thuật, nhất là với bệnh nhân còn trẻ (vì nguy cơ tái phát sau mổ). Cần hiểu rõ bệnh, biết trước khả năng tái phát của bệnh, chuẩn bị tinh thần “sống chung với lũ”…

Tuy vậy, đừng quá lo lắng sau khi đọc bài này, vì thật ra vẫn có khá nhiều trường hợp lạc nội mạc tử cung nhưng không hề có triệu chứng. Người ta đã ghi nhận trên các phụ nữ đi triệt sản tức là không có phàn nàn về thống kinh, có tới khoảng 15% người có khối nội mạc tử cung lạc chỗ khi phẫu thuật.

THS.BS ĐẶNG LÊ DUNG HẠNH