(SKDS) - Bệnh Buerger còn gọi là viêm thuyên tắc mạch
máu (thromboangiitis obliterans), thường gặp ở động mạch, tĩnh mạch tay
hoặc chân. Buerger gây tàn tật, suy giảm chất lượng cuộc sống của bệnh
nhân. Bệnh thường gặp ở người nghiện thuốc lá nặng. Hiện nay, số người
mắc bệnh giảm dần ở Mỹ và các nước phương Tây nhờ làm tốt việc phòng
chống tác hại của thuốc lá. Trái lại, bệnh đang tăng tỷ lệ thuận với số
người nghiện thuốc lá ngày càng tăng ở các nước Trung Đông, châu Á và
Việt Nam.
Bệnh Buerger là tổn thương viêm các động mạch và tĩnh
mạch ở tay và chân. Tổ chức viêm hoặc huyết khối được tạo ra ở mạch máu
như một nút bịt tắc lòng mạch, chặn dòng chảy của máu đến và máu đi ở
chân tay của bệnh nhân. Phần tổ chức phía sau chỗ bít tắc sẽ bị giảm lưu
lượng máu nuôi dưỡng, không nhận đủ oxy và chất dinh dưỡng để duy trì
hoạt động. Từ đó xuất hiện triệu chứng đau và yếu các ngón tay, ngón
chân, sau lan rộng đến các vùng của cánh tay và cẳng chân.
Bệnh có đặc điểm là sự phối hợp của phản ứng viêm và
cục máu đông trong lòng mạch máu khiến lưu lượng máu bị suy giảm dẫn đến
tổn thương và hủy hoại mô, sau cùng là nhiễm khuẩn và hoại tử. Bệnh
Buerger thường khởi phát ở bàn tay và bàn chân, sau đó lan rộng đến
những vùng khác của chi.
Lưu lượng máu bình thường (trái), huyết khối tĩnh mạch sâu (giữa) và thuyên tắc mạch (phải).
|
Dấu hiệu phát hiện bệnh
Ở một người nghiện thuốc lá hoặc thuốc lào nặng (hút
nhiều trong một ngày, đã hút liên tục nhiều năm), khi bệnh xảy ra sẽ có
các dấu hiệu sau đây: đau nhẹ hoặc nặng, suy yếu cẳng chân và bàn chân
hoặc cẳng tay và bàn tay; sưng đau bàn tay, bàn chân; đi khập khiễng
cách hồi (intermittent claudication); ngón tay và ngón chân tím tái khi
bị lạnh (triệu chứng Raynaud); xuất hiện các vết loét ở ngón tay và ngón
chân…
Tìm dấu hiệu Allen: baệnh nhân nắm chặt bàn tay, thầy
thuốc dùng bàn tay mình siết chặt cổ tay người bệnh, sau đó bệnh nhân
mở lòng bàn tay đồng thời thầy thuốc cũng buông tay khỏi cổ tay bệnh
nhân. Nếu thời gian phục hồi màu sắc ở bàn tay bệnh nhân chậm là dấu
hiệu gợi ý hướng đến bệnh Buerger.
Xét nghiệm máu có thể tìm thấy một vài kháng thể giúp
phân biệt với các bệnh xơ cứng bì, luput, rối loạn đông máu, đái tháo
đường…
Chụp động mạch dùng thuốc cản quang sẽ phát hiện được
chỗ tắc nghẽn trong lòng động mạch. Siêu âm doppler mạch máu, chụp MSCT
64, chụp động mạch xoá nền kỹ thuật số (DSA)… là những kỹ thuật mới
giúp chẩn đoán bệnh Buerger.
Những biến chứng có thể gặp
Khi bệnh tiến triển nặng, lưu lượng máu đến phần chi
sau chỗ tắc ngày càng giảm. Tắc nghẽn động mạch, máu khó đến được các
đầu ngón tay và ngón chân, các mô không nhận đủ máu gây thiếu ôxy và
chất dinh dưỡng sẽ bị hoại tử. Triệu chứng hoại tử: da đổi màu xanh đen,
mất cảm giác ở ngón bị tổn thương và bốc mùi hôi thối. Hoại tử là một
tổn thương rất nặng đòi hỏi phải cắt bỏ ngón tay hoặc ngón chân nếu
không chất độc sẽ gây tổn thương các bộ phận khác của cơ thể và nguy
hiểm đến tính mạng bệnh nhân.
Hoại tử ngón, bàn chân trái do bệnh Buerger.
|
Chăm sóc tổn thương như thế nào?
Người bệnh và người nhà cần giúp bệnh nhân chăm sóc
kỹ các ngón tay và ngón chân khi bị bệnh Buerger. Hàng ngày, kiểm tra
phần da ở tay, chân để phát hiện những vết cắt và trầy xước. Do lượng
máu đến nuôi chi không đủ khiến cơ thể khó chống chọi với các bệnh nhiễm
khuẩn. Những vết rách da và trầy xước nhỏ có thể trở thành ổ nhiễm
khuẩn nặng sau này. Vì thế, cần rửa kỹ các vết trầy xước da, bôi thuốc
sát khuẩn và băng lại. Theo dõi vết thương xem có lành lại không. Nếu
vết thương ngày càng viêm nhiễm, cần phải đi khám ngay.
Hiện nay, bệnh Buerger không thể chữa khỏi được mà
chủ yếu là chữa triệu chứng. Có thể dùng thuốc để cải thiện lưu lượng
máu và làm tan cục máu đông. Phẫu thuật cắt lọc các dây thần kinh bị tổn
thương (phẫu thuật cắt thần kinh giao cảm) để giảm đau. Cắt bỏ đoạn chi
nếu nhiễm khuẩn và hoại tử.
Phòng bệnh chủ yếu là không hút thuốc lá, thuốc lào.
Khi đã mắc bệnh Buerger, nếu bỏ thuốc lá, phản ứng viêm sẽ ngừng lại
ngay. Vì vậy, bệnh nhân cần bỏ hẳn thuốc lá để chặn đứng diễn tiến của
bệnh. Hầu hết bệnh nhân bỏ được thuốc lá sẽ không còn nguy cơ bị cắt bỏ
ngón hoặc cắt cụt chi. Trái lại, người tiếp tục hút thuốc sẽ khiến bệnh
tiến triển nhanh đến nặng, hoại tử chi nên phải cắt bỏ ngón hoại tử hoặc
đoạn chi hoại tử.
Hút thuốc có nguy cơ mắc bệnh Buerger
Ðến nay, khoa học vẫn chưa
biết rõ nguyên nhân đã khởi động phản ứng viêm và hình thành huyết khối
trong hệ thống mạch máu. Nhưng các nhà nghiên cứu cho rằng bệnh liên
quan đến hút thuốc lá, gây kích thích yếu tố miễn dịch tế bào dẫn đến
viêm và tổn thương thành mạch. Giảm tưới máu do tắc nghẽn mạch máu gây
tổn thương và hoại tử tế bào.
Nhiều nghiên cứu cho thấy, hút thuốc lá làm tăng rất
cao nguy cơ bệnh Buerger. Người nghiện thuốc lá càng nặng càng dễ mắc
bệnh. Bệnh xảy ra khi dùng bất cứ dạng thuốc lá nào như hút hoặc nhai thuốc lá. Tuy chưa rõ thuốc lá tác động ra sao để làm tăng nguy cơ bệnh nhưng hầu hết bệnh nhân Buerger đều có dùng thuốc lá.
|
BS. Trần Văn Phong
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét