Bệnh thiểu năng tuần hoàn não (hay
thiếu máu não) là trạng thái nhất thời, xảy ra đột ngột do các thiếu
sót về chức năng thần kinh, thường hồi phục hoàn toàn sau 24 giờ và có
xu hướng lặp lại nhiều lần, thường gặp ở những người đứng tuổi, đặc biệt
ở người lao động trí óc. Thiểu năng tuần hoàn não có thể diễn tiến lâu
ngày và gây biến chứng nặng nề khiến bệnh nhân đột quỵ, nhồi máu não nên
rất nguy hiểm đến tính mạng.
Vì sao bị thiểu năng tuần hoàn não?
Não được nuôi dưỡng bởi hai hệ động mạch chính: hệ
động mạch cảnh ở phía trước chi phối toàn bộ phần lớn bán cầu đại não và
hệ động mạch đốt sống thân nền ở phía sau. Giữa chúng còn có một hệ
thống kết nối, liên kết với nhau trên bề mặt vỏ não và nền sọ để bù trừ
khi một nhánh nào đó bị tắc hay đột ngột có vấn đề không bảo đảm đủ máu
nuôi não. Có rất nhiều nguyên nhân gây thiếu máu não:
|
Xơ mỡ động mạch làm hẹp lòng ống để chứa máu và vận
chuyển là nguyên nhân chính, chiếm 60 - 80%. Vữa xơ động mạch khu trú
tại nơi xuất phát của động mạch não sau hoặc chỗ phân đôi của các động
mạch, đoạn cuối động mạch đốt sống. Khi gặp các yếu tố kết hợp khác như
huyết áp động mạch thấp sẽ có những biểu hiện của triệu chứng thiểu năng
tuần hoàn não.
Một nguyên nhân khác là tình trạng thoái hóa cột sống
cổ, tùy mức độ thoái hóa khớp, mấu gai bên đốt sống gây chèn ép động
mạch đốt sống. Đặc biệt một số động tác như quay đầu cổ đột ngột, hoặc
gập cổ quá mức có thể chèn ép gây cản trở đường đi của động mạch đốt
sống đối bên ở đoạn cổ (C1). Các bất thường bản lề đốt sống cổ C1 và lỗ
chẩm cũng là những nguyên nhân hiếm gặp của thiểu năng tuần hoàn não.
Các dị dạng bẩm sinh hay u, sùi, bóc tách thành mạch làm hẹp lòng mạch;
các cục máu đông gây cản trở dòng tuần hoàn máu... cũng có thể gây thiếu
máu não.
Các biểu hiện thường thấy
Các triệu chứng của bệnh lúc đầu thường xuất hiện
thoáng qua, sau tiến triển, hay tái phát. Các tổn thương có thể lan tỏa
rải rác hoặc có khi khu trú. Bệnh nhân thường có những biểu hiện: nhức
lan tỏa khắp đầu, có cảm giác căng nặng trong đầu, nhất là mỗi khi phải
suy nghĩ nhiều, đây là triệu chứng hay gặp nhất; đau sau gáy, vùng chẩm,
đôi khi đau âm ỉ hoặc từng cơn lan lên nửa bên đầu; chóng mặt và rối
loạn thăng bằng, cảm giác lảo đảo thoáng qua hoặc xoay tròn. Các cảm
giác trên có thể thoáng qua hoặc tăng lên khi thay đổi tư thế kéo dài
nhiều giờ đến vài ngày, có thể tự hết hoặc dùng thuốc chữa triệu chứng
đỡ; rối loạn vận nhãn, nhìn đôi, nhìn sang hai bên mờ hoặc có ám điểm
kéo dài trong vài giây, vài phút. Các triệu chứng này xảy ra đột ngột
khi từ nằm chuyển sang ngồi hoặc đứng. Có thể gặp ảo thị; các rối loạn
vận động, cảm giác hai chân như bị lấy đi đột ngột, không chóng mặt,
không rối loạn ý thức, xảy ra khi ngửa đầu hoặc quay đầu đột ngột, gây
thiếu máu thoáng qua ở cột tháp vùng hành não. Trong người luôn cảm thấy
bồn chồn, không hoàn toàn làm chủ được mình, dần dần trở thành người
trái tính, trái nết. Ngoài ra, còn hay mủi lòng, dễ tủi thân và đặc biệt
là rất đãng trí.
Ngoài ra, người bệnh còn có thể gặp các triệu chứng
khác như ù tai, giảm thính lực một bên hoặc hai bên thoáng qua. Rung
giật nhãn cầu, hội chứng tiền đình, chóng mặt buồn nôn và nôn...
Khi có các triệu chứng trên, người bệnh nên đến bệnh
viện khám sớm để được làm các xét nghiệm cần thiết giúp chẩn đoán căn
nguyên để điều trị có hiệu quả, tránh xảy ra các biến chứng nguy hiểm
như nhũn não, đột quỵ...
Cần có các xét ngiệm kiểm tra định lượng các thành
phần mỡ trong máu như cholesterol, HDL-cholesterol, LDL-cholesterol,
triglycerid... Chụp Xquang thường quy cột sống cổ các tư thế thẳng
nghiêng, chếch 3/4 hai bên đánh giá tình trạng thoái hóa cột sống gây
hẹp các lỗ liên kết nơi mạch máu thần kinh đốt sống đi qua... Cần thiết
phải siêu âm Doppler mạch máu khi phát hiện tiếng thổi tâm thu trên
đường đi của động mạch đốt sống hoặc hõm dưới đòn, phát hiện hẹp động
mạch dưới đòn... làm xuất hiện tình trạng thiếu máu não cấp tính.
Phòng và chữa bệnh thế nào?
Bản chất các tổn thương ở não trong thiểu năng tuần
hoàn là do thiếu ôxy và glucose làm tế bào thần kinh bị đói năng lượng -
gây rối loạn vận chuyển các ion làm tổn thương tế bào thần kinh. Việc
điều trị chủ yếu làm sao cho mạch máu không còn bị hẹp và không gây ra
các cục đông vón trong lòng mạch làm cản trở dòng chảy của máu như dùng
thuốc: aspirin, ticlcodipin, dipiridamol, các thuốc chống đông máu...
Huyết khối gây tắc mạch làm thiếu máu nuôi vùng não.
|
Điều quan trọng là tìm được các nguyên nhân gây thiểu
năng tuần hoàn não để điều trị tận gốc. Nếu phát hiện thấy các dị dạng
mạch máu não cần phẫu thuật hay tìm các biện pháp giải quyết triệt để
tránh xảy ra tai biến. Sử dụng các chất bổ giúp phục hồi hoạt động của
các tế bào thần kinh: cerebrolysin, gliatilin, vitamin nhóm B... Nếu
huyết áp thường xuyên thấp, nên dùng các thuốc nâng huyết áp hoặc uống
trà gừng, trà sâm hằng ngày vào buổi sáng.
Hiện nay có rất nhiều loại thuốc chữa triệu chứng
chóng mặt, tùy cơ chế bệnh sinh, có thể với bệnh nhân này hiệu quả với
thuốc này nhưng lại ít hiệu quả với bệnh nhân khác. Một số thuốc nguồn
gốc Đông y cũng được sử dụng có hiệu quả. Tuy nhiên, để điều trị bệnh an
toàn, bệnh nhân cần phải được khám bệnh kê đơn tại các cơ sở y tế
chuyên khoa.
Ngoài ra, tập luyện thể lực thường xuyên, yoga, dưỡng
sinh cũng giúp tăng cường khả năng điều hòa và góp phần giảm bớt sự hẹp
lòng mạch và vì thế giảm được nguy cơ của chứng thiểu năng tuần hoàn
não.
BS. Nguyễn Anh Tuấn
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét